سیستم آسیکودا
گستردگي عرصه بهره برداري از فن‌آوريهاي ارتباطات در امور بازرگاني ، تحولات و تغييرات پي در پي به انضمام پيچيدگيهاي خاص قوانين و مقررات مربوط به صادرات و واردات كالا و خدمات و حجم بسيار زياد اطلاعات جاري و در گردش در گمرك،همگي دست به دست يكديگر داده ودر مجموع بهره برداري از سيستمهاي رايانه‌اي در اين موسسه اقتصادي را امري گريزناپذير نموده است . از اين رو ، به منظور رفع معضلات و تنگناهاي مترتب بر بكارگيري شيوه‌هاي سنتي دستي و نيز مبادلات اسناد كاغذي و همچنين حذف تشريفات و رويه‌هاي ناهمگون و ناهماهنگ اداري ، اعمال سرعت لازم در عمليات گمركي ، دستيابي به گزارشهاي آماري و تحليلهاي اطلاعاتي بهنگام جهت اخذ تصميم درسطوح كارشناسي ، مديريتي و نتيجتا تامين رضايت صادركنندگان و واردكنندگان كالا و خدمات ، سيستم رايانه‌اي با همت كارشناسان فني و حرفه‌اي گمرك ايران با برخورداري از مساعدت و مشورت كنفرانس توسعه و تجارت ملل متحد (آنكتاد) طراحي و راه اندازي شده است .
در اين راستا ، گمرك جمهوري اسلامي ايران پس از انجام بررسيهاي كارشناسي لازم و تقبل مطالعات امكان سنجي ، با امعان نظر به اولويتها و شرايط ويژه كنون سازمان گمرك و نظام تجارت خارجي كشور به طراحي ، نصب و راه‌اندازي سيستم خودكار فوق الذكر مبادرت ورزيده است .
همراه با اقدامات مربوط به فراهم‌آوري امكانات فني موردنياز سيستم و تغذيه اطلاعات آن ، آموزش كاربران و كارشناسان ذيصلاح مورد توجه مديريت اين پروژه بوده است و با نصب و راه اندازي واحد نمونه و آزمايشي اين سيستم رايانه‌اي در ستاد گمرك جمهوري اسلامي ايران ، امكان تجربه عمليات سيستم مذكور در اختيار كاربران قرارداده شد .
در مرحله بعد ، در پي دستيابي به تجربيات لازم ، شناسائي و رفع مشكلات عديده مربوط در روند اجرايي ساختن اين سيستم رايانه‌اي ، بخش صادرات گمرك تجاري مهرآباد بصورت عملي تحت پوشش سيستم مزبور قرار گرفت و عمليات روزمره مربوط به ترخيص كالاهاي صادراتي از طريق آن انجام پذيرفت .
به علاوه ، با تكيه بر موفقيتها و تجارب عملي ذيقيمت حاصله در زمينه اخيرالذكر و با توجه به توانائيها و قابليتهاي گوناگون اين سيستم ، اقدامات مربوط به طراحي و راه اندازي اين سيستم رايانه‌اي در بستر تشريفات گمركي مربوط به ترخيص كالاهاي وارداتي در گمرك تجاري مهرآباد با توفيقات چشمگير جريان يافته و به رغم پيچيدگيهاي خاص اين فرآيند ، در مقايسه با تشريفات صدور كالا ، اين بخش نيز با ياري خداوند متعال در تاريخ اواسط شهريور ماه سال 77 راه‌اندازي گرديد .
در اين خصوص ، بغير از فعاليتها و توانائيهاي فني اين سيستم رايانه‌اي ويژگيها و مزاياي گمركي ذيل قابل توجه مي‌باشند .
1 - حذف ايستگاههاي كاري زائد
2 - حذف نسخه‌هاي اضافي اظهارنامه .
3 - تحقق سرعت لازم در تشريفات ترخيص كالا .
4 - تسويه دفاتر گمركي با بهره گيري از استعدادهاي رايانه .
5 - صدور پروانه گمركي با استفاده از رايانه .
6 - بهره گيري از يك فرم نمونه و واحد به منظور اظهار كالا و صدور پروانه .
7 - تهيه ، تنظيم و ارائه گزارشهاي آماري بهنگام و قابل اتكاء در كوتاهترين زمان ممكن .
8 - محاسبه سريع و دقيق درآمدهاي گمرك جمهوري اسلامي ايران در كمترين فاصله زماني و با استفاده از استعدادهاي موجود در رايانه .
9 - امكان برقراري ارتباط با ساير سازمانهاي تجارت خارجي .
10 - امكان ايجاد تسهيلات مناسب جهت واردكنندگان وصادركنندگان معتمد .
در پي عملياتي شدن بخشهاي صادرات و واردات در گمرك اجرايي مهرآباد و تجربه ملموس از آثار مثبت بكارگيري پروژه نگار در عرصه‌هاي ياد شده ، از جمله كاهش چشمگير زمان موردنياز براي طي مراحل و تشريفات ترخيص صدور و ورود كالا و همچنين صحت ، دقت و سرعت بسيار قابل توجه اطلاعات و گزارشهاي تهيه شده ، اعمال اين پروژه ، جهت 8 گمرك مهم كشور در دو مرحله پيش‌بيني گرديد . گمرك غرب تهران كه خودكارسازي آن براي اين مرحله مدنظر قرار گرفته بود ، پيش از آغاز اين مرحله در اواسط بهمن‌ماه 1377 در زمينه تشريفات كالاهاي وارداتي تحت پوشش نظام گمركي آسان رايانه‌اي نگار قرار داده شد . همچنين گمرك جنوب تهران نيز در بهار سال 1378 در زمينه صادرات مجهز به سيستم رايانه‌اي مذكور گرديد .
گمرك بندر عباس كه يكي از بزرگترين و مهم ترين گمركات اجرايي كشور مي‌باشد و خدمات گمركي حجم بالايي از كالاهاي وارده و صادره به كشور در اين گمرك انجام مي‌گردد . با بهره برداري از سيستم مكانيزه نگار در اين گمرك در فروردين‌ماه 79 شاهد افزايش كارايي و تسريع در انجام خدمات گمركي مي‌باشيم .
قابليتهاي گمركي سيستم مكانيزه گمركي نگار (آسيكودا)
1 - پشتيباني كليه روشهاي ترخيص و رژيمهاي گمركي :
با توجه به گستردگي سيستم مي‌توان تشريفات ترخيص كالا و كليه روشها و رژيمهاي گمركي اعم ازواردات ، صادرات ، ترانزيت ، و غيره را پشتيباني نمود. اين سيستم از دقت فوق‌العاده‌اي برخوردار بوده و احتمال اشتباهات را بسيار كاهش مي‌دهد .
2 - كنترل ترانزيت كالا در مبدا و مقصد :
با استفاده از اين سيستم اطلاعات كالاي ترانزيتي در گمرك مبدا جمع‌آوري و از طريق خطوط مخابراتي به گمرك مقصد جهت بازرسي و كنترل ارسال مي‌گردد به اين ترتيب در كوتاهترين زمان ممكن امور ترانزيت كالا انجام شده ، پروانه‌ها تسويه مي‌شوند كه در نهايت صرفه‌جويي در زمان و هزينه‌ها را به دنبال خواهد داشت .
3 - استفاده از اظهارنامهS.A.D
S.A.Dكه مخفف عبارت Single Administrative Documentو به معني سند واحد اداري مي‌باشد يك فرم اظهارنامه گمركي است كه مي‌تواند تمامي رويه‌هاي اظهار كالا را با ذكر كد مخصوص به آن رويه بپذيرد . اين موضوع باعث مي‌شود كه به جاي استفاده از اظهارنامه‌هاي متفاوت گمركي تنها از يك فرم واحد كه با كدهاي مخصوص جدا مي‌شود استفاده نمود .
4 - چاپ اظهارنامه و كليه گزارشات :
در اين سيستم كليه امور باستثناء اقداماتي كه بايد توسط اشخاص انجام پذيرد و نياز به تصميم گيري دارد مانند ارزيابي ، تعيين تعرفه و غيره به وسيله رايانه انجام مي‌شود .
اطلاعات اظهارنامه ، كليه گزارشات ، قبض رسيد و دفتر ژورنال ، به وسيله چاپگر ، چاپ و نيز اختصاص شماره كوتاژ و شماره ارزيابي توسط رايانه مي‌شود .
5 - استفاده از كدهاي بينالمللي :
در روابط بين‌الملل و تجارت جهاني ، علائم اختصاري و كدهايي موجود است كه براي تمامي كشورهاي جهان شناخته شده ويكسان مي‌باشد . مانند HS ، كد كشورها ، كد ارزها ، غيره كه در اين سيستم تمامي اين كدها تعريف شده و به راحتي قابل دسترسي مي‌باشد .
6 - استفاده از كدهاي محلي :
به غير از كدهاي بينالمللي ، كدهاي ديگري نيز وجود دارند كه در سطح يك كشور شناخته شده و كاربرد محلي دارند مانند : كد بانكها ، كد گمركات ، كد كارت بازرگاني و غيره كه تمامي اينها نيز براي سيستم قابل تعريف بوده و باعث شناسايي اشخاص و سازمانها مي‌شود .
7 - امكان كدگذاري مجوزها به روزنگاه داشتن آنها :
وجود مجوزهاي گوناگون با توجه به تعداد ، اهميت و مدت زمان اعتبار آنها موجب بروز مشكلاتي براي گمرك مي‌باشد كه با استفاده از اين سيستم پس از كدينگ مجوزها از طريق شماره تعرفه ، كد مجوزهاي مربوط به آن تعرفه در اظهارنامه چاپ و صاحب كالا يا حق‌العملكار ملزم به ارائه آن مجوز يا مجوزها مي‌باشد . علاوه بر اين تغييرات احتمالي مجوزها را مي‌توان به راحتي به روز درآورده و همواره آخرين اطلاعات را در اختيار داشت .
8 - امكان پرداخت حقوق و عوارض گمركي از طريق سيستم الكترونيكي بانكي:
با استفاده از قابليتهاي سيستم آسيكودا ، پس از محاسبه حقوق و عوارض گمركي اظهارنامه ، در صورت وجود ارتباط الكترونيكي با بانك ، وجوه محاسبه شده به طورخودكار از حساب بانكي صاحب كالا كسر و به حساب گمرك واريز مي‌شود. به اين ترتيب مراجعه صاحب كالا به بانك و نقل و انتقال وجوه مربوطه از جريان تشٍريفات ترخيص كالا حذف مي‌گردد .
9 - امكان اظهار كالا از راه دور :
وجود يك رايانه و يك خط ارتباطي اين امكان را بوجود مي‌آورد كه حق‌العملكار بتواند از دفتركار خود در كوتاهترين زمان ممكن كالاي خود را به گمرك اظهار و سپس جهت ترخيص آن اقدام نمايد كه اين كار نيز از مراجعه بي‌مورد حق‌العلكاران به اداره گمرك جلوگيري مي‌كند .
10 - تعيين شماره كوتاژ و شماره ارزيابي و حذف دفتر كوتاژ :
اين سيستم به صورت خودكار براي هر اظهارنامه‌اي كه از طرف اظهاركننده ارائه مي‌شود شماره كوتاژ و شماره ارزيابي تعيين مي كند و تمامي اين اطلاعات را نيز به صورت گزارش چاپ و در اختيار قرار مي‌دهد . به اين ترتيب دفتر كوتاژ حذف و نيازي به آن نمي‌باشد .
11 - ارائه گزارش دفتر ژورنال :
در اين سيستم مي‌توان در پايان وقت اداري ويا هر شيفت كاري ، گزارشات امور مالي انجام شده در آن روز و يا آن شيفت كاري را دريافت نمود . علاوه بر آن مي‌توان دفتر ژورنال را به وسيله رايانه چاپ و در اختيار امور مالي قرارداد .
12 - حسابداري درآمدهاي گمركي و صدور قبض رسيد به طور خودكار :
در اين سيستم كليه دريافتها به صورت دقيق محاسبه شده و قبض رسيد به طور خودكار به وسيله رايانه چاپ مي‌شود و ديگر نيازي به نوشتن يا حساب كردن و كارهاي مربوط به حسابها به وسيله شخص نخواهد بود .
13 - امكان نگهداري حساب اعتباري و كسر خودكار حقوق و عوارض از آن :
حق‌العملكاران مي‌توانند با سپردن مبلغي به عنوان تضمين در حساب بانكي گمركي و ايجاد اعتبار براي كارهاي گمركي خود اقدام نمايند در اين صورت سيستم بانكي به طور خودكار به هنگام اظهار كالا از حساب آنان مبالغ مربوطه را برداشت و از موجودي آنان كسر مي‌كند .
14 - استفاده از روش گزينشي (selectivity) و كانالهاي سبز و زرد و قرمز :
در اين سيستم مي‌توان كالاها يا سازمانهايي كه معافيت و يا تسهيلاتي در مورد آنان اعمال مي‌شود را تعريف نمود كه رايانه به طور خودكار اين قبيل اظهارنامه‌ها را كنترل و به كانالهاي مربوطه ارسال مي‌نمايد . چنانچه اظهارنامه‌اي در كانال سبز قرار گيرد ، احتياجي به بازرسي نمي‌باشد . در مورد كانال زرد فقط مدارك و اسناد مورد بازرسي قرار مي‌‌گيرند . اظهارنامه‌هائيكه براي آنها كانال قرمز انتخاب مي‌شود به طوركامل مورد ارزيابي فيزيكي قرار مي‌گيرد .
15 - امكان در اختيار داشتن كليه اطلاعات و اقداماتي كه در مورد اظهارنامه انجام شده :
در اين سيستم در هر مرحله‌اي كه كارشناس و يا رئيس گمرك مربوطه بخواهد از چگونگي انجام كارها اطلاع حاصل نمايد مي‌تواند از طريق صفحه نمايش رايانه اقدامات انجام شده را مشاهده نمايد . مثلا اظهارنامه‌اي كه در حال ارزيابي مي‌باشد تا چه مراحلي پيشرفت كرده و در چه موقعيتي قرار دارد .
16 - كنترل ارزش كالا :
با استفاده از اين سيستم مي‌توان ارزش كالاها را نيز كنترل نمود . بدين ترتيب كه با هشت رقمي كردن كدهاي تعرفه ، كالاها را با نام و ارزش مربوطه در رايانه تعريف و به عنوان سابقه نگاهداري نمود كه پس از مواجه با كالايي با همان نام و تعرفه ، ارزش كالا به وسيله سيستم و با تعارف انجام شده كنترل مي‌گردد .
17 - ارائه آمار صحيح و به موقع با واحدهاي مختلف آماري :
تمامي فعاليتهاي انجام شده دريك گمرك را مي‌توان به صورت آمار به طور دقيق در اختيار داشت و با اين اطلاعات علاوه بر آمار صادرات و واردات كه به شكل جداول مختلف تهيه مي‌شود ، مي‌توان آمار تعداد اظهارنامه يا اظهارنامه‌هاي كوتاژ شده و غيره را نيز تهيه نمود .
18 - تنظيم اظهارنامه متمم و حفظ ارتباط دو اظهارنامه :
در اين سيستم مي‌توان چنانچه لازم باشد نسبت به تنظيم اظهارنامه متمم اقدام نمود كه رايانه با دادن شماره عطف جديد و ذكر اين جمله كه اظهارنامه متمم مربوط به اظهارنامه شماره … مي‌باشد . ارتباط اظهارنامه متمم را با اظهارنامه اوليه حفظ مي‌كند . در اين حالت اطلاعات هردو اظهارنامه در حافظه نگاهداري شده تا در صورت لزوم از آن استفاده شود .
19 - تبديل اطلاعات اظهارنامه به كدهاي EDI :
EDIيكي از مهمترين شبكه‌هاي ارتباطي تبادل اطلاعات بوده كه نياز به آن روز به روز بيشتر احساس مي‌شود . با استفاده از اين سيستم مي‌توان اطلاعات اظهارنامه را به كدهاي EDIتبديل و روابط تجارت بين‌الملل مورد استفاده قرار داد .
اهداف پياده سازي سيستم مكانيزه نگار (آسيكودا) :
1 - سرعت بيشتر در ترخيص كالا :
در اين سيستم مي‌توان مدت زمان انجام امور گمركي را به حداقل رسانده و از اتلاف وقت گمرك و ارباب رجوع به مقدار قابل ملاحظه‌اي صرفه‌جويي نمود . به طور مثال در كشور ژاپن مدت زمان ترخيص كالايي كه مشكلي از جهت تشريفات گمركي نداشته باشد حدود 15 دقيقه به طول مي‌انجامد .
2 - استفاده بهينه از انبارها :
كنترل محل كالا و مكانهاي آماده تخليه انبارها به وسيله رايانه كنترل و حداكثر كارآيي ارائه مي‌شود . همچنين نگهداري ميزان كالاهاي وارده و صادره و موجود درانبار نيز وسيله سيستم انجام مي‌شود .
3 - استفاده بهينه از نيروي انساني :
استفاده بهينه از نيروي انساني از جمله اهداف اين پروژه ملي مي باشد چرا كه با استفاده از اين سيستم كارآيي كاركنان افزوده شده و حداكثر بهره بري را خواهند داشت .
4 - ايجاد فرهنگ استفاده از سيستمهاي مكانيزه :
با راه اندازي اين سيستم اميد مي‌رود كه فرهنگ استفاده از سيستمهاي مكانيزه و رايانه‌اي در بين افراد شاغل در گمرك بوجود آمده و كارآيي افراد نيز به دليل آشنا شدن با كارهايي از اين قبيل بيشتر شود . بكار بستن اين قبيل سيستمها در دنياي امروز اجتناب ناپذير بوده و براي خارج نشدن از گروه تجاري بينالمللي بايد همگام با ساير سيستمها پيشرفت داشته باشيم .
5 - كسب درآمد بيشتر :
با راه اندازي اين سيستم تا حد زيادي از سود جويي و سوء استفاده‌هاي مالي ارباب رجوع كاسته شده و كنترلهايي كه بايد انجام شود با دقت عمل بيشتري اعمال مي‌گردد كه اين امرباعث اضافه شدن درآمد براي خزانه كشورخواهد شد .
6 - ارائه سريع و به موقع آمار دقيق تجارت خارجي :
با راه اندازي اين سيستم اطلاعات و آمار دقيق و به روز مربوط به تجارت خارجي را در اختيار خواهيم داشت . با توجه به اهميت آمار و به روز بودن اين اطلاعات مسئولان محترم گمرك مي‌توانند با ابزار كار آمدتري درخصوص تصميم‌گيري و سياست‌گذاري اقدام نمايند .
'1' - ماده 207 آيين نامه اجرايي قانون امور گمركي
'2' - بند 4 ماده 37 قانون امور گمركي
'3' - بند ب ماده 113 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي
'4' - تبصره يك ماده 5 آيين نامه اجرايي قانون امور گمركي
'5' - ماده 2 قانون تشويق صادرات و توليد و ماده 4 آيين نامه اجرايي آن
'6' - ماده 45 قانون امور گمركي
'7' - ماده 4 قانون تشويق صادرات و توليد مصوب سال 33
'8' - ماده 3 قانون مقررات صادرات و واردات
'9' - تبصره ماده 2 آيين نامه اجرايي قانون مقررات صادرات و واردات
'10' - مندرجات ذيل يادداشت فصل 57
'11' - ماده 36 آيين نامه اجرايي قانون مقررات صادرات و واردات
'12' - ماده 35 آيين نامه اجرايي قانون مقررات صادرات و واردات
'13' - ماده 35 آيين نامه اجرايي قانون مقررات صادرات و واردات
'14' - ماده 35 آيين نامه اجرايي قانون مقررات صادرات و واردات
'15' - ماده 343 الي 346 آيين نامه اجرايي قانون امور گمركي
'16' - ماده 348 آيين نامه اجرايي قانون امور گمركي
'17' - ماده 349 آيين نامه اجرايي قانون امور گمركي
'18' - ماده 351 آيين نامه اجرايي قانون امور گمركي
'19' - ماده 32 ايين نامه اجرايي قانون مقررات صادرات و واردات
'20' - بخشنامه 3188/1 مورخ 27/8/77 وزارت بازرگاني و اصلاحيه آن به تاريخ 11/4/81
* نظام گمركي آسان رايانه‌اي( نگار) : ASYCUDA- Automated System for Customs Data
** شوراي همكاري گمركي (C.C.C ) (CUSTOMS CO-OPERATION COUNCIL )
اين شورا در 15 دسامبر 1950 در بروكسل با توافق كشورهاي آلمان ، بلژيك ،دانمارك ، فرانسه ، يونان ، ايسلند ، ايتاليا ، لوگزامبورك ، نروژ ، هلند ، پرتقال ، انگليس و ايران وسوئد تشكيل شد .
* منظوراز ميله گرد و ورق نوع آهني آن است و منظور از آلومينيوم و مس،شمش،ورق،پروفيل و لوله ساخته شده آنها مي‌باشد.
* الحاقي ماده 29 قانون امورگمركي مصوب 12/10/1358