ترانزیت

روش يا يك رويه (رژيم) گمركي است كه براي انتقال كالاي گمرك نشده از يك گمركخانه (مبدا) به گمركخانه ديگر(مقصد) استفاده مي شود . بنابراين ، برحسب اينكه گمرك مبدا در يك قلمرو گمركي و گمرك مقصد در يك قلمرو گمركي ديگر يا هر دو در يك قلمرو گمركي يا مبدا در مرز ،‌ مقصد در مرز ، مبدا در مرز ، مقصد در داخل قلمرو گمركي ، مبدا در داخل و مقصد در داخل قلمرو گمركي و بالاخره ، مبدا در داخل و مقصد در مرز گمركي يك كشور باشد ، اصطلاحاتي مثل ترانزيت بين‌المللي ، ترانزيت خارجي ، ترانزيت به داخل ، ‌ترانزيت به خارج به كار خواهد رفت .

تزانزيت خارجي عبارت است از كالاي خارجي كه به منظور عبور از خاك ايران از يك گمركخانه در يك نقطه مرزي وارد و در مدت اعتبار پروانه ترانزيت از نقطه مرزي ديگر خارج مي‌شود . براي اين منظور اظهارنامه در دو نسخه تنظيم مي‌شود . 

اين كنوانسيون تحت‌نظرسازمان ملل متحد ، به منظور تسهيل در عبور و مرور وسائط نقليه زميني ، اعم از وسائل نقليه شخصي (سواري) ، مسافري و حمل بار تحت ضوابط و شرايط مشخص ، با تامين حقوق و منافع كشورهاي عضو كه وسيله نقليه در قلمرو آن كشورها وارد و يا از آن طريق عبور مي‌كند ، از يك طرف و استفاده از اسناد معين و متحدالشكل جهت درج مشخصات وسيله نقليه و ساير اطلاعات ضروري موردنياز از لحاظ مقامات گمركي كشور محل ورود يا عبور وسيله نقليه به عوض به كار رفتن اسناد گمركي آن كشور ، از طرف ديگر منعقد گرديده است .

تريلرها (با يا بدون يدك‌كشها) ، كليه قطعات يدكي ، متفرعات و تجهيزات وسيله نقليه كه جنبه متعارفي دارند ، مشمول تسهيلات مربوط به وسائط نقليه خواهند بود.

((اسناد ورود موقت)) به صورت دفترچه و به نام ((كارنه دو پاساژ)) يا ((دفترچه‌ عبور گمركي)) تنظيم شده و توسط كانونهاي مجاز صدور كارنه مقيم كشور محل صدور دفترچه و مورد ضمانت مقامات رسمي آن كشور ، صادر مي‌گردد .

چنانچه ((دفترچه عبور گمركي)) در قلمرو كليه يا بيش از يك كشور متعاهد معتبر باشد به ((‌كارنه دوپاساژ)) موسوم است و هرگاه منحصرا در قلمرو يك كشور متعاهد معتبر باشد و حسب مورد به زبان ملي كشور محل ورود و يا به زبان ملي دو كشورذينفع ، چاپ و تنظيم شده باشد ، به ترتيب تحت عنوان ((تريپتيك)) (TRIPTYQUE) و ((ديپتيك))(DIPTYQUE) به عنوان ((اسناد ورود موقت)) موضوع كنوانسيون گمركي فوق‌الذكر خوانده مي‌شود و مدت اعتبار آنها در هر حال متجاوز از يك سال نمي‌باشد . 

كليه مطالب مندرج دراين دفترچه، به زبان فرانسه تنظيم‌گرديده و ابعاد آن 22×27 سانتي متر مي‌باشد و كانون صادركننده ، مكلف است ، ضمن ذكر نام خود در كليه اوراق دفترچه‌ ، بلافاصله حرف اول اسم سازمان بين‌المللي كه بدان وابسته است را قيد نمايد .

مندرجات روي جلد دفترچه را شماره كارنه ، مدت اعتبار دفترچه ، نام و مشخصات و آدرس دارنده دفترچه ، محل ثبت و صدور اوراق وسيله نقليه با قيد شماره و نام كشورهايي كه دفترچه در حوزه قلمرو آن كشورها معتبر است تشكيل مي دهد .

مندرجات‌ظهرجلد دفترچه ، به قيد مشخصات وسيله نقليه و نوع آن ، متضمن‌شماره  شاسي ، موتور، وزن و ارزش وسيله حمل و در ذيل ، مراتب نمونه امضاء دارنده دفترچه ، دبيركل سازمان بين‌المللي مربوط و مسئول كانون صادر كننده دفترچه با قبول‌مسئوليتهاي‌قانوني- كه مطابق مقررات كنوانسيون‌عهده هريك‌ازامضاءكنندگان  مي‌باشد - اختصاص دارد . همچنين محلي براي تمديد اعتبار لازم ، جهت خروج مجدد وسائل نقليه كه مي‌بايست قبل از انقضاء‌ مدت اعتبار اوليه ، توسط دارنده دفترچه با تسليم درخواست به مقامات ذيصلاح گمركي تقاضا شده باشد ، وجود دارد . اوراق داخل دفترچه ، مربوط به ثبت اطلاعات ، راجع به ورود و خروج وسيله حمل به كشور يا از كشور و ساير مراتب است .

در ايران كانون جهانگردي و اتومبيلراني مسئوليت تخمين اين كارنه را برعهده دارد .

لازم به يادآوري است امروزه كليه كنوانسيونهاي مربوطه به ورود موقت وسائط نقليه دائما مورد بررسي قرار مي‌گيرد و مفاد آن با توجه به نيازها و ضرورتهاي گمركي به روزمي‌گردد.درسال 1993 سازمان جهاني گمرك (W.C.O) كنوانسيون جديدي را جهت ورود موقت وسيله نقليه تحت عنوان كنوانسيون استانبول تصويب و معرفي نموده است .

 

كليه مندرجات اين سند،چاپي و به زبان كشور محل ورود وسيله نقليه تنظيم شده و ابعاد آن 5/29×13 سانتي‌متر است كه مشتمل بر سه قسمت ذيل مي‌باشد :

1 - يك قسمت جدانشدني به نام ((سند ورودي)) يا وله ورودي (VOLET D'ENTRÉE) پرفراژ شده كه از ورقه تريپتيك جدا شده و در گمرك ورودي نگهداري خواهد شد . در اين قسمت ، شماره  تريپتيك با قيد نام كشوري كه در‌ آنجا اعتبار براي ورود دارد و تاريخ اعتبار ، نام كانون ضمانت كننده ، نام كانون صادركننده ، نام دارنده دفترچه و محل سكونت (آدرس) ، نوع وسيله نقليه ، شماره و مشخصات ثبت وسيله نقليه در كشور محل صدور ، شماره شاسي ، موتور ، حجم موتور ، تعداد سيلندر ، رنگ و نوع اطاق و بدنه و تودوزي ، ظرفيت ، لاستيكهاي يدك ، راديو و ساير مشخصات وسيله حمل ، وزن خالص اتومبيل و ارزش آن ، تاريخ ورود ، گمرك محل ورود و شماره ثبت دفتر مرز ورودي ، مشخص و در پايين ورقه ، محلي براي مهر و امضاء مقامات گمركي محل ورود نيز منظور گرديده است .

براي درج مراتب ورود و خروج مكرر ، طي مدت اعتبار دفترچه ، محلي به عنوان ((رواديد عبور)) ("VISAS DE PASSAGED") براي هفت بار ورود و هفت بار خروج در نظر گرفته شده كه در هر ورود ، جدول ورود (ENTREE) و در هر خروج ، جدول خروج (SORTIE) توسط گمرك مهر مي‌گردد .

2 – يك‌قسمت ديگرجداشدني تريپتيك، به نام ((سند خروج)) يا وله خروجي (VOLET DE SORTIE) پرفراژ شده كه موقع خروج از دفترچه جدا شده و به گمرك محل خروج وسيله نقليه و كشوري كه قبلا به قلمرو آن وارد شده تحويل مي‌گردد تا به گمرك ورودي ارسال و تسويه گردد . در اين برگ ، شماره  تريپتيك ، نام كشوري كه در آن اعتبار دارد ، تاريخ انقضاي اعتبار ، نام موسسه و كانون ضمانت كننده و نام و مشخصات دارنده و مشخصات وسيله حمل ، عينا مطابق مندرجات سند ورودي (VOLET D'ENTRÉE) محلي براي ثبت اطلاعات ، راجع به ورود ، نام گمرك ورودي ، شماره ثبت دفاتر مرز ورود و مهر و امضاء گمرك ورودي و مامور گمرك ، تاريخ خروج قطعي و نام و مشخصات گمرك محل خروج در نظر گرفته شده كه عينا بايد در قسمت سوم دفترچه كه متعلق به دارنده وسيله نقليه است و تحت عنوان ((VOLET A CONSERVER PAR LE TITULAIRE)) (وله‌اي كه به ذينفع تسليم مي‌شود) قيد گرديده ، درج مي‌شود .

3 - قسمت ديگر تريپتيك ، تحت عنوان ((VOLET A CONSERVER PAR LE TITULAIRE)) (قسمتي كه به ذينفع تسليم مي‌شود) بايد در اولين مرحله ورود و آخرين خروج قطعي ، ممهور به مهر و امضاء گمرك محل ورود و محل خروج شده و اطلاعاتي نظير : شماره تريپتيك ، اعتبار آن ، كشوري كه سند مزبور در آن كشور معتبر است ، مشخصات وسيله نقليه ،‌ نام و مشخصات دارنده ، نام گمرك ورود وخروج مجدد جهت ارائه و استرداد به كانون صادركننده درآن، درج و در اختيار دارنده وسيله نقليه قرارداده شود . 

سند اخير به زبان ملي دو كشور طرف قرارداد (صادركننده سند ومحل ورود وسيله نقليه) تنظيم مي‌شود و ابعاد آن 11×5/24 سانتيمتر است . اين دفترچه داراي يك ((سوش)) (SOUCHE) و يك پروانه جدا شدني و همچنين يك سند وله (VOLET) به انضمام گواهي موسسه صادركننده مي‌باشد .

استفاده ازديپتيك،به‌اين ‌ترتيب‌است كه سوش(SOUCHE) توسط موسسه صادركننده نگهداري مي‌شود و پروانه جداشدني (Papillon) به شيشه جلو وسيله نقليه نصب مي‌گردد و سند ((VOLET)) به دارنده تحويل مي‌گردد تا حداكثر ظرف 15 روز از تاريخ انقضاي اعتبار سند متضمن گواهي هويتي كه تكميل شده ، به موسسه صادركننده اعاده شود .

پروانه نصب شده به شيشه جلو وسيله نقليه ،‌به منظور تشخيص مقامات دفتر گمرك خروج و همچنين دفتر گمرك كشور محل ورود موقت ، به استفاده صاحب وسيله نقليه از سند گمركي مذكور مي‌باشد .

در دفترچه موصوف، مشخصات اتومبيل، دارنده ، صادركننده ، مدت‌اعتبار، تاريخ  انقضاي سند ، تعهد دارنده به رعايت مقررات و قوانين گمركي كشور و محل ورود ، مشخصات گمركات ورودي و خروجي ممهوربه مهر و امضاء‌ وبا قيد شماره سند ورود موقت ((شماره ديپتيك)) درج گرديده است.

اين كنوانسيون زير نظر شوراي همكاري گمركي (CCC)Customs co-operation council در سال 1962 ايجاد گرديد .

مقررات اين كنوانسيون اجازه ورود موقت كالاهاي مشخصي را به كشورهاي‌ثالث صادر نموده مشروط برآنكه صاحبان كالا بدون هيچگونه قصوري كالا را دوباره تحت همان شرايط اوليه ، از كشور ثالث خارج نمايند . كارنه ATAتوسط اتاق بازرگاني بين‌الملليINTERNATIONAL CHAMBER COMMERCE (ICC)به مركزيت پاريس كه نقش هماهنگ كننده رادارد صادر مي‌گردد.

كالاهاي تحت پوشش كارنه ATA به شرح زير است :

- نمونه‌هاي كالاي تجاري و فيلم‌هاي تبليغاتي

- محمولات جهت ارائه در نمايشگاهها

- انواع وسايل مشخص شغلي و حرفه‌اي

كارنه ATA علاوه بر كشورهاي اروپائي توسط ساير كشورهاي عضو نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد و معمولا دريافت چنين كارنه‌اي بعهده صاحب كالا است .

ايران نيز از كشورهاي عضو كنوانسيون ATA است . اما بعلت مشخص نبودن موسسه ضامن ملي در كشور ، از مقررات و تسهيلات آن استفاده نمي‌شود . 

يك سند بين‌المللي گمركي است كه طبق مقررات كنوانسيون A.T.A وثيقه معتبري را از لحاظ بين‌المللي تشكيل مي‌دهد و درعين حال ممكن است به جاي اسناد داخلي ، مورد استفاده قرار گيرد . همچنين ، اين سند ممكن است به عنوان وثيقه براي حقوق و عوارض ورودي به منظور تامين اجازه ورود موقت و جائي كه ترانزيت كالا را اقتضاء نمايد براي نظارت بر صدور موقت و ورود مجدد كالا (كالاي برگشتي) پذيرفته شود كه در اين مدت از ضمانت بين‌المللي برخوردار نخواهد بود . 

كنوانسيون گمركي سازمان ملل متحد در رابطه با حمل و نقل بين‌المللي كالا تحت پوشش كارنه نيز از مهمترين و جامع‌ترين مقررات گمركي در سيستم ترانزيتي جاده‌اي مي‌باشد كه ناظر بر روابط بين حمل كننده ، گمرك و موسسه ضامن است.

ازسال1975كنوانسيون تير19 بار اصلاح شده است . آخرين اصلاحات كنوانسيون كه از 17 فوريه 1999 قابل اجرا شده بهبود قابل ملاحظه‌اي در ارائه رويه TIR درسطوح ملي و بين‌المللي ايجاد نموده،امكان كنترل گمركي را افزايش داده و همكاري بين‌الدول وهماهنگي اعضاي اجرايي TIR را بهبود بخشيده است . تا بحال 64 كشور علاوه بر جامعه اروپا به اين كنوانسيون ملحق شده‌اند .

اين كنوانسيون كه به تير 1975 معروف است . مشتمل بر 64 ماده و 9 ضميمه است .

اين سيستم تمام اروپا ، شمال آفريقا ، خاور نزديك و خاورميانه را پوشش مي‌دهد. ايالات متحده آمريكا و كانادا و همچنين شيلي و اروگوئه در آمريكاي جنوبي از اعضاء اين كنوانسيون مي‌باشند .

سيستم تير ممكن است در مورد حمل و نقل كانتينري كالا از طريق راه آهن و راههاي آبي داخلي نيز به كار گرفته شود ، مشروط بر اينكه يك قسمت از سفر توسط جاده انجام پذيرد .

براساس اين كنوانسيون حمل و نقل كالا از يك نقطه در گمرك مبدا به يك نقطه در گمرك مقصد از طريق قلمرو و ساير كشورهايي كه لازم است عبور نمايد ، بدون بازرسي گمركي در طول مسير مجاز مي‌باشد . البته اين عبور بدون بازرسي نياز به اقدامات تعيين شده از قبل به شرح زير دارد :

- پلمپ وسيله نقليه حامل كالا در گمرك مبدا

- اجراي دستورالعملهاي حفاظتي براي انواع محفظه و يا كانتينر ، بمنظور جلوگيري از هرگونه قاچاق

- تامين پوشش هرگونه ريسكي درحقوق و عوارض گمركي در طول سفر ، بدين منظور يك سلسله ضمانتهاي بين‌المللي تحت پوشش اين كنوانسيون ايجاد گرديده است ، كه مهمترين و معتبرترين اين ضمانت‌ها توسط سازمان ايرو (IRU) در ژنو ترتيب داده شده است . در جمهوري اسلامي ايران موسس ضامن ، اتاق بازرگاني و صنايع و معادن است كه شركتهاي حمل و نقل ، با سپردن تضمينات لازم به موسسه ضامن كشور از تسهيلات كارنه تير برخوردار مي‌باشند .

اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران به استناد ماده 6 كنوانسيون تير به عنوان تنها موسسه ضامن و صادركننده كارنه تير در ايران شناخته شده و طبق تعهدي كه در مقابل گمرك دارد ، به ازاء هر فقره كارنه تير در قبال گمرك تا سقف 50 هزار دلار يا معادل ريالي آن ضامن پرداخت حقوق گمركي، ‌سود بازرگاني ، عوارض و جرائم ناشي از هرگونه تخلف و تاخير خواهد بود و اتاق مكلف است وجوه مذكور را ظرف مدت سه ماه از تاريخ مطالبه بپردازد .

اجراي قرارداد تير و صدور گواهي قبولي براي وسايط نقليه زميني مورد استفاده در حمل و نقل بين‌المللي جاده‌اي بر عهده گمرك ايران است و از طريق اداره كل نظارت برترانزيت براجراي دقيق قرارداد تير در گمركات كشور نظارت مي‌شود. 

يك سند بين‌المللي است كه طبق مقررات كنوانسيون گمركي حمل و نقل بين‌المللي جاده‌اي نام گمركخانه‌هاي مجاز مبدا و مقصد (ورودي و خروجي) و راههاي مجاز عبور كالاي ترانزيتي كه جز از طريق آنها ورود و خروج و يا عبور كالا و وسيله حمل تحت عنوان ترانزيت خارجي ميسر نمي‌باشد ، از طريق مقامات گمركي از قبل مشخص مي‌گردد . 

ترانزيت داخلي عبارت است از كالاي گمرك نشده‌اي كه از گمركخانه مجاز (مبدا) به گمركخانه مجاز ديگري(مقصد) تحت عنوان ترانزيت داخلي اداري يا شخصي حمل و تحويل گردد . اين كالا ممكن است در گمرك مبدا تخليه و سپس ترانزيت گردد . كليه مقررات و ارزيابي قطعي درمورد آن اعمال مي‌گردد .

اظهارنامه در سه نسخه تنظيم و حقوق گمركي و سود بازرگاني و عوارض مربوطه به صورت سپرده اخذ مي‌شود ، فقط هزينه‌ها به صورت نقدي بطور قطعي دريافت مي‌شود .